PROSTATIN İLTİHABİ HASTALIKLARI; PROSTATİTLER
1-PROSTATIN MİKROBİK OLMAYAN MÜZMİN İLTİHABI
Erkeklerde çok sık görülen �kronik non-bakteriyel prostatit�, prostatın belirli bir bakteriye bağlı olmaksızın iltihaplanmasıdır. Belirtileri arasında sık idrara çıkma, ani veya zorlu idrar yapma, idrar yaparken ağrı ve yanma, gece sık idrara çıkma, sırtın alt kısmı veya cinsel bölgede ağrı, azalmış idrar akımı, semende kan görülmesi, ağrılı boşalma, hafif ateş, tekrarlayan mesane enfeksiyonları olabilir. Ancak idrarda veya prostat bezi sıvısında bakteri tespit edilemez. Bu nedenle bu prostatit tipinin tanı ve tedavisi son derece zordur. Zaten amaç, hastalığı tamamen ortadan kaldırmaktan ziyade belirtilerin rahatlatılmasıdır.
Bu iltihabi durumu tetiklediği düşünülen faktörlerden bazıları şunlardır:
- Seksüel aktivite: Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonu (bel soğukluğu, klamdiya gibi) olan, seksüel olarak aktif genç erkeklerde daha sık gelişir.Bazı erkeklerde cinsel ilişki sıklığının azalması iyileştirici bir faktör olabilir.
- Endişe veya stres: Stres idrar akımını kontrol eden kasların kasılmasına neden olur. Bu kaslar, mesane ve rektumu destekleyen pelvik taban kaslarıdır. Kasılmalar, kasların düzenli gevşemelerini önler ve idrarın prostata geri dönüp, dokusunu zedelemesine neden olur.
- İdrarı bitirme ve yeniden başlama: Bazı erkekler idrar yaparken sık sık durup tekrar başlarlar. İdrar akımını durdurmak üretradan geri idrar kaçışına neden olur ve bu da prostatı tahriş eder.
- Ağır Kaldırma: Mesane doluyken ağır kaldırma idrarın prostata geri kaçışına neden olur.
- Meslek: Kamyon şoförlüğü gibi meslekler bu enfeksiyonla ilişkili olabilir.
- Bazı aktiviteler: Bisiklete binme veya jogging gibi aktiviteler bezi tahriş edebilir.
2- PROSTATIN AKUT İLTİHABI
Prostatın akut iltihabı seyrek görülmekle birlikte son derece ciddi bir durumdur. Ateş, üşüme, grip benzeri durum, idrar yaparken ağrı ve yanma, idrar yapma güçlüğü, azalmış idrar akımı, idrar yapma esnasında mesaneyi tam boşaltamama hissi, sık ve acil idrar yapma ihtiyacı, kanlı idrar, ağrılı boşalma en sık görülen yakınmalardır.
Bu prostatın tipinden çoğu zaman üriner sistem ve kalın barsaklarda bulunan bakteriler sorumludur. Akut bakteriyel prostatit idrar yapamama ve kan dolaşımına enfeksiyon yayılması gibi ciddi problemlere neden olabilir. Bu nedenle kişilerin vakit kaybetmeden doktora başvurmaları ve semptomlar ciddiyse birkaç gün hastanede kalmaları önerilir.
3-PROSTATIN MÜZMİN MİKROBİK İLTİHABI:
Bu prostatit tipi bakteriyel enfeksiyon nedeniyle olur. Akut prostatitin aksine semptomlar daha yavaş gelişir ve belirtileri kronik non-bakteriyel prostatit ile hemen hemen aynıdır. Kronik bakteriyel prostatitin nedeni açık değildir. Üriner sistemdeki bakterilere, mesane veya kan enfeksiyonuna bağlı olabilir. Prostat bezinde oluşabilen taşlar veya prostattaki yapısal kusurlar da prostatite neden olabilir. Enfeksiyon bir travma yada üriner sisteme sokulan bir enstrüman (katater gibi) sonucu oluşabilir. Doktorların üriner kateter sonrası rutin olarak antibiyotik yazmalarının nedeni budur.
SİZİNKİ HANGİ TİP?
Prostatit tanısındaki en önemli iki adım benzer belirtilere neden olan diğer durumların elenmesi ve hangi tip prostat iltihabınız olduğunun saptanmasıdır. Bunun için medikal geçmişinizin ayrıntılı olarak incelenmesi gerekmektedir. Geçmişte gördüğünüz tedaviler, geçirdiğiniz enfeksiyonlar, cinsel yaşamınız ve aile hikayenizle ilgili inceleme yapılması önem taşır. Bununla beraber fizik muayene ve rektal digital muayene yapılması da gerekir. Parmakla muayene sırasında doktorunuz prostat bezinden sıvı alabilir. Bu işlem �prostat masajı� veya �stripping� olarak adlandırılır. Prostatınızdan alınan sıvı enfeksiyon veya yangı bulguları açısından mikroskop altında incelenir. Bakteri ve lökosit araştırması için idrar örneği gerekmektedir. Lökositler yangıyı, bakteriler enfeksiyonu gösterir. İdrar testiniz her ikisi için de pozitif ise bakteriyel prostatitiniz vardır. Eğer lökosit var ve bakteri yoksa bu mikropsuz formdur. Bakteri veya lökosit yoksa semptomlarınız başka rahatsızlıklarla ilgili demektir.
MEDİKAL TEDAVİLER
ANTİBİYOTİK TEDAVİSİAntibiyotikler tüm prostatit tiplerinde ilk tercih olarak kullanılır. Enfeksiyona neden olan spesifik bakteri tipi saptanana kadar doktorunuz size geniş spektrumlu bir antibiyotik başlayacaktır. Antibiyotiğin kullanım süresi enfeksiyonun ilaca verdiği yanıta göre değişir. Akut prostatitte birkaç haftalık bir tedavi yeterlidir. Diğer yanda kronik non bakteriyel form dirençli olup tedavi süresi uzundur, bazen tedavi edilemeyebilir. Ek olarak ilaçlar bırakıldığında enfeksiyonun tekrarı görülebilir. Her ne kadar non-bakteriyel prostatite enfeksiyonlar neden olmasa da doktorunuz yakınmaları azaltmak için birkaç haftalık antibiyotik tedavisi verebilir.
ALFA BLOKÖRLER
Zor idrar yapma üriner sistemdeki bir tıkanıklığa bağlı olabileceği için doktorunuz alfa blokör tedavisine başlayabilir. Bu ilaçlar mesane boynunu ve prostatı rahatlatır.
AĞRI KESİCİLER
NSAID ajanlar veya asetaminofen ağrı ve rahatsızlığı azaltabilir. Ancak yan etkiler açısından doz ayarlaması doktorunuz tarafından yapılmalıdır.
FİZİK TEDAVİ
Medikal tedaviye ek olarak uygulanan fizik tedavi yöntemleri prostatit yakınmalarının azaltılması açısından önem taşır. Hangi egzersizlerin ne kadar uygulanması gerektiğine karar vermek için bir fizyoterapiste ihtiyaç vardır. Bazı erkeklerde alt pelvik kasları gerip gevşetmek semptomları azaltabilir. Bunun için kullanılan bir yöntem olan Diatermi tedavisinde kas dokusunu ısıtmak ve rahatlatmak için elektriksel akım kullanılır. Bir diğer yöntem; Biofeedback kaslarınızı gevşetmenizi sağlayacak bir teknolojidir. Bir biofeedback seansında terapist vücudunuza elektrotlar ve alıcılar yerleştirir. Elektrotlar bir monitöre bağlıdır ve kas gerginliği gibi vücut fonksiyonları hakkında geri bildirim verir. Terapistiniz bu sırada sizi rahatlatmak için gevşeme teknikleri uygular. Fizyoterapinin prostatite nasıl fayda sağladığı tam olarak bilinmemektedir. Ancak bazı erkeklerde sıkı veya kasılmış kasların durumdan sorumlu olabileceği düşünüldüğünden, bu kasların rahatlamasında fizyoterapinin rolü önemlidir.
SİTZ BANYOLARI
Çoğu erkekte bu banyolar ağrıyı azaltır, pelvik ve alt karın kaslarının gevşemesini sağlar. Bu banyolarda alt vücut yarısı suya sokularak kasların rahatlaması amaçlanır. Doktorunuz size ayda iki- üç kez 30 dakikalık oturma banyosu önerecektir.
PROSTAT MASAJI
Prostat masajı enfeksiyona neden olabilecek ödemi azaltır, antibiyotiklerin iltihaplı dokulara daha girişini sağlar.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARI NEDEN BU KADAR SIK?
İdrar yolu enfeksiyonları özellikle ileri yaşlarda giderek artan önemli bir sağlık sorunu haline gelmektedir. Her beş kadından biri hayatının herhangi bir döneminde idrar yolu enfeksiyonuna (İYE) yakalanır. Bu kadınların dörtte biri 18 ay içinde yeni bir İYE atağı geçirir. Ayrıca 65 yaşı geçmiş erkeklerin yaklaşık %10�unda idrarda bakteri görülmesi mevcuttur. İleri yaşla ve eşlik eden sağlık sorunlarıyla birlikte idrar yolu enfeksiyonlarının riski artmaktadır.
İdrar yolu enfeksiyonlarının birçoğuna bağırsak florasından kaynaklanan ve lenfatik yolla idrar yoluna geçen patojenler neden olmaktadır. Ayrıca bakterilerin bir kısmı hematojen �kan- yolu ile ve ya kadınlarda sık görülen üretral yolla (mesaneden idrarı dışarı ileten tüp) bulaşabilirler. Dışkı ile bulaşma da sık görülmektedir.
İdrar yolu enfeksiyonları genel olarak iki bölüme ayrılırlar. Böbreklerin ve böbrekler ile mesane arasındaki bağlantıyı sağlayan üreterin enfeksiyonları üst; mesane ve mesanenin dışa açımını sağlayan üretranın enfeksiyonu ise alt idrar yolu enfeksiyonları olarak adlandırılır. Alt idrar yollarının enfeksiyonu daha sık görülür.
ALT İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARI
Eğer tek şikayet idrar yaparken yanma hissi ise muhtemelen sorun ürethranın enfeksiyonudur. Buna �üretrit� adı verilir. Başta bel soğukluğu olmak üzere genelde cinsel yolla bulaşan mikroorganizmalar bu tablodan sorumludur. Cerrahi girişimler, sonda takılması, kullanılan vajinal krem, kayganlaştırıcı gibi maddelere karşı gelişen alerjik durumlar üretrite neden olabilir.
Eğer mikroorganizmalar yukarıya doğru tırmanmaya devam eder ise mesane de olaya katılır ve tablo sistite döner. Sistit mesane iltihabıdır ve en sık görülen idrar yolu enfeksiyonudur. Tekrarlama eğilimindedir. Üretrit ve sistit çoğu zaman bir arada görülür.
ÜST İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARI
Tedavi edilmeyen alt idrar yolu enfeksiyonları mesaneden daha yukarılara doğru ilerleyebilir. Böbreklerin de olaya katılması ile tablo "pyelonefrit" adını alır. Bu durum acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir durumdur. Şikayetler çok daha şiddetlidir ve kasık ağrısının yanı sıra yan ağrıları da görülür. Sistit belirtilerine ek olarak ateş, titreme, bulantı ve kusma ortaya çıkar. Müdahale edilmez ise durum kronikleşebilir ve böbrek hasarı hatta böbrek yetmezliği ile sonlanabilir.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARININ BELİRTİLERİ
İdrar yolu enfeksiyonları hafif ve kolay tedavi edilebilen hastalıklar olmasına rağmen, ihmal edildiğinde böbreklere kadar uzanabilir ve kalıcı hasarlar bırakabilir. İdrar yolu enfeksiyonu geçirmiş olan kişiler bunun oldukça ağrılı bir durum olduğunu bilirler. Aniden gelen idrar hissi kişiyi gece yataktan kaldıracak kadar kuvvetli olabilir. Apar topar tuvalete gidildiğinde sadece birkaç damla idrar yapmak bu esnada da şiddetli yanma hissetmek hiç de hoş olmayan bir durumdur. İdrarda kan görülmesi de çoğu zaman kişiyi oldukça endişelendirir. İdrarın koyu, bulanık ve kötü kokulu olması kişinin moralini oldukça bozar. Kişiyi korkutan bu tür belirtiler eğer tedavi edilmez ise enfeksiyonun böbreklere kadar yayılmasına ve kalıcı, hatta hayatı tehdit edici komplikasyonlara neden olabilir. İleri yaşlılarda idrar yolu enfeksiyonları, idrarda bakteri dahi olsa, idrar yolu belirtisi vermez. Bu durum yanlış veya geç tanıya neden olur. Özellikle altta yatan yapısal idrar yolu sorunları veya diyabet gibi sistemik sorunu olan yaşlılarda idrar yolu enfeksiyonları böbrek yetmezliğine kadar uzanan ciddi problemlere neden olabilirler.
Sık görülen belirtiler:
- Sık ve az miktarda idrara çıkma
- İdrar yaparken yanma
- Kasık ağrısı
- Kötü kokulu idrar
- Bulanık idrar
- Kanlı idrar
- Ateş
- Böğür ağrısı
İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARI: TANI
İdrar yolu enfeksiyonlarının tanısı oldukça kolaydır. Yapılan bir idrar tetkiki ve idrar kültürü çoğu zaman tanı için yeterli olur. İdrar tahlilinde lökosit ve bakteri görülmesi tipiktir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta idrar örneği verirken idrarın herhangi bir yere değip kirlenmesini engellemektir. Bu amaçla ürethra çevresi temiz bir gazlı bez ile silinir, idrar yapmaya başladıktan sonra ilk gelen idrar boşa akıtıldıktan sonra bir miktarı idrar kabına yapılır. Buna �orta akım idrar örneği� denir. Kültür ve antibiyogram yapılmasındaki amaç ise enfeksiyonun hangi tür bakteri tarafından yapıldığının ve bu bakteriye karşı hangi antibiyotiklerin etkili hangilerinin etkisiz olduğunun ayırt edilmesidir. Bu sayede gereksiz ve etkisiz antibiyotik kullanımının önüne geçilir. Sık tekrarlayan veya tedaviye dirençli olan enfeksiyonlarda altta yatan ek bir patolojinin saptanması amacı ile idrar akımı ölçüm testleri (sistometri), sistoskopi (ışıklı bir boru ile mesanenin incelenmesi) ve IVP (ilaçlı böbrek filmi) gibi tetkikler yapılabilir.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARININ TEDAVİSİ
Alt idrar yolu enfeksiyonu vakalarının yaklaşık %80�i antibiyotik tedavisine yanıt verir. Bu amaçla pek çok değişik gruptan antibiyotik kullanılabilir. Bol sıvı alımı mekanik temizlik yaparak tedavinin etkinliğini arttırır. Kasık bölgesine uygulanacak sıcak kompresler de idrar yaparken duyulan yanma hissini azaltır. Üst idrar yolu enfeksiyonlarında ise hastaneye yatarak damardan antibiyotik tedavisi gerekli olabilir. Tekrarlayan enfeksiyonlarda altta yatan nedeni düzeltmek için ameliyat gerekli olabilir.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNU TAKLİT EDEN DURUMLARSık idrar çıkma olası nedenleri:
- Sıvı alımının fazla olması
- Alkol alımı
- Kafein içeren çay,kahve gibi içecekler
- Stres
- Gebelikte görülen fiziksel değişiklikler
- Mesaneye bası yapan kitleler
Ağrılı idrar yapma olası nedenleri:
- Vajinal enfeksiyonlar
- Aktif genital herpes ya da cinsel yolla bulaşabilen enfeksiyonlar
- Kimyasal irritasyon (dar pantolonlar, sentetik çamaşırlar, sprey veya pudralar)
- Geçirilmiş operasyonlar